Het Verwey-Jonker Instituut voert drie onderzoeken uit naar de gevolgen van de coronacrisis voor gezinnen waar huiselijk geweld speelt.
Het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) en Augeo Foundation hebben verzocht om onderzoek naar de impact van de coronacrisis op de hulp en ondersteuning aan gezinnen waar geweld speelt of heeft gespeeld. Daarnaast is er behoefte aan monitoring van het al dan niet toegenomen huiselijk geweld als gevolg van de coronacrisis.
Het Crisisfonds voor kwetsbare kinderen thuis – een initiatief van Augeo Foundation, Stichting Kinderpostzegels en Stichting Het Vergeten Kind – wil tenslotte graag weten wat hun inzet betekent voor gezinnen en aan welke ondersteuning ze behoefte hebben. Het gaat dan zowel om kinderen in een thuissituatie of pleeggezin als kinderen die in een instelling verblijven.
Lucht
De coronacrisis heeft impact op alle gezinnen, maar voor kwetsbare gezinnen waar geweld en/of kindermishandeling speelt, is het extra zwaar. ‘Als gevolg van de maatregelen om het virus in te dammen, hebben die gezinnen de afgelopen twee maanden noodgedwongen thuis gezeten. Nu de basisscholen weer open zijn, geeft dat weer wat lucht.
Maar nog steeds werken veel ouders vanuit huis en zijn middelbare scholieren thuis en is het aannemelijk dat de spanningen kunnen oplopen, zeker als er ook nog sprake is van verlies van werk en inkomen en dreigende schulden. In gezinnen die kwetsbaar zijn voor huiselijk geweld kan dit leiden tot een toename van geweld’, weet Majone Steketee, bijzonder hoogleraar intergenerationele overdracht van huiselijk geweld aan de Erasmus Universiteit Rotterdam en Wetenschappelijk directeur van het Verwey-Jonker Instituut.
Paradoxaal
Tegelijkertijd wordt door de maatregelen ook de hulpverlening aan deze gezinnen belemmerd. Steketee: ‘Dat is paradoxaal, omdat ze juist nu extra ondersteuning zouden kunnen gebruiken.’ De vraag van het ministerie van VWS en Augeo Foundation is in hoeverre de hulpverleners in staat zijn om deze gezinnen te bereiken en of de huidige bereikbaarheid voldoende is.
Om daadwerkelijk zicht te krijgen op de situaties in de gezinnen is nader onderzoek nodig. Majone Steketee: ‘Er is nog geen wetenschappelijk onderzoek naar de hulpverlening aan gezinnen met huiselijk geweld. Is er meer of minder hulp? Hoe wordt hulp geboden, via fysieke ontmoetingen of gaat het telefonisch of online? Hoe ervaren gezinnen deze hulp en welk effect heeft de verandering in hulp op de situatie en het welbevinden van de gezinsleden? Ook dit vraagt om nader onderzoek. Beter inzicht op hoe de hulp en ondersteuning nu verleend wordt, hoe deze ervaren wordt door betrokkenen in deze gezinnen is van belang voor het ministerie en de hulpverlening voor de hulp en ondersteuning, nu maar ook voor de toekomst.’
Hulpverleningsproces
Het Verwey-Jonker Instituut doet al een langlopend onderzoek naar huiselijk geweld en heeft derhalve veel contact met gezinnen die daarmee te maken hebben. Het instituut is nu bezig om deze gezinnen te bevragen op de impact van de coronacrisis op hun situatie. Ook hulpverleners worden betrokken bij het onderzoek. De hoofdvraag van het onderzoek luidt: ‘Wat is de impact van de coronacrisis op de veiligheid in het gezin, de geboden hulp en hulpbehoefte?’
Deze hoofdvraag wordt via korte interviews of chatsessies met respondenten uit een lopend onderzoek onderzocht. ‘Doordat we gebruik maken van reeds lopend onderzoek naar gezinnen die gemeld zijn bij Veilig Thuis en/of een Gecertificeerde Instelling kunnen we redelijk snel inzicht geven op deze vraag en op een later moment meer verdiepende kennis leveren.’ Niet alleen ouders en hulpverleners, maar ook kinderen uit gezinnen waar geweld speelt, worden voor het onderzoek geïnterviewd. ‘Heel belangrijk om te weten hoe zij de situatie ervaren. Is hun leven heel anders? Wat doen ze overdag en ’s avonds? Lukt het met schoolwerk? Hoe gaat het thuis? Is er ruzie? Hebben ze nog contact met vrienden, buren en familie? Is er hulp in het gezin? Dat soort zaken willen we graag weten.’
Cijfers
Terwijl er sinds het uitbreken van het coronavirus in Nederland door diverse experts in de media wordt gewezen op de vermoedelijke toename van huiselijk geweld/kindermishandeling in gezinnen waar al geweld was, wordt dat vermoeden niet door recente cijfers onderbouwd. ‘Bij de politie lopen de meldingen terug. Er is geen toename zichtbaar bij Veilig Thuis of de Centra voor Seksueel Geweld’, aldus senior onderzoeker Bas Tierolf, die zich onder meer bezighoudt met de analyse van data van het langlopende onderzoek naar huiselijk geweld.
Een reden zou kunnen zijn dat er minder gemeld wordt. Hier kunnen volgens Tierolf verschillende oorzaken voor zijn geweest: ‘Scholen waren gesloten dus konden niet melden, mensen komen minder bij de huisarts dus huisartsen krijgen minder signalen. Tenslotte zou het kunnen dat het coronavirus als externe vijand de aandacht afleidt van de spanningen in het gezin en zou er dus daadwerkelijk minder huiselijk geweld kunnen plaats vinden. Dit zijn echter speculaties. Om daadwerkelijk zicht te krijgen op de situaties in de gezinnen is nader onderzoek nodig.’
Vragenlijst
In het kader van een groot onderzoek onder gezinnen die gemeld zijn Veilig Thuis hebben inmiddels zo’n honderd gezinnen de vragenlijst ingevuld tijdens de coronacrisis, dat wil zeggen na de sluiting van de scholen. Om een iets beter beeld te krijgen of het geweld is toegenomen willen we de groep die heeft deelgenomen tijdens de coronacrisis vergelijken met de groep die daarvoor aangegeven heeft of er sprake is van geweld. De vraag is of de gezinnen die hebben deelgenomen vanaf de coronacrisis meer geweld rapporteren dan de gezinnen die de vragenlijsten invulden voor de beperkende coronamaatregelen. Dit kan een indicatie geven of er inderdaad sprake is van meer/ minder of vergelijkbaar geweld in de gezinnen ten tijde van de coronacrisis.
Meerwaarde van het Crisisfonds
Augeo Foundation, Stichting Kinderpostzegels en Stichting Het Vergeten Kind, maken zich grote zorgen om kinderen die thuis niet veilig zijn. Voor hen is school de enige plek waar ze even ‘vrij’ zijn van alle problemen thuis. En de scholen waren gesloten. Voor deze kinderen hebben de drie stichtingen de handen ineengeslagen en een speciaal crisisfonds opgezet. Dit fonds wil kwetsbare kinderen iets bieden om de periode van verplicht thuis zijn wat aangenamer te maken en de stress te verlagen. Het biedt vouchers die bijvoorbeeld besteed kunnen worden aan middelen om het schoolprogramma te volgen, maar ook aan spelletjes of andere materialen waarvan de hulpverlener inschat dat het kind helpt in deze crisissituatie.
Inmiddels hebben veel (jeugd)hulpverleners een aanvraag ingediend voor een kind of kinderen waarbij zij inschatten dat de nood het hoogst is. De initiatiefnemers van het Crisisfonds hebben aan het Verwey-Jonker Instituut gevraagd om te evalueren wat de inzet van het crisisfonds betekent voor gezinnen, en om een inschatting te maken van wat de kinderen/gezinnen de komende periode aan ondersteuning nodig hebben.
Want ook al zijn de maatregelen versoepeld, het coronavirus is nog niet onder controle en de economische gevolgen zullen vermoedelijk nog lang voelbaar zijn. Alle reden om de gevolgen van de coronacrisis voor kwetsbare gezinnen waar al huiselijk geweld speelde, extra goed in de gaten te blijven houden.