Het onderzoek ‘Eerder uit de schulden: wat werkt?’, wordt uitgevoerd door een breed consortium waarvan het Verwey-Jonker Instituut deel uitmaakt. Het gehele consortium bestaat uit het Verwey-Jonker Instituut, Hogeschool Utrecht lectoraat Schulden en Incasso (HU), Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS), Pharos, zes gemeenten (Amsterdam, Arnhem, Deventer, Gouda, Haarlem en Utrecht) en drie samenwerkingspartners (voormalig Netwerk Sociale Inclusie, ontstaan uit samengaan van Federatie Opvang en RIBW Alliantie), Save the Children (SC) en Bureau Bartels (BB).
De afgelopen jaren hebben gemeenten veel geld geïnvesteerd in het eerder bereiken van inwoners met schulden en in ondersteuning die moet leiden tot duurzame uitstroom uit de schulden. Er is echter weinig bekend over de effectiviteit van deze interventies (o.a. Jungmann & Madern, 2016). Dat maakt doorontwikkeling van interventies lastig. De hoofdvraag van het onderzoek is: Wat is de effectiviteit van interventies voor mensen met betalingsachterstanden?
Interventies onder de loep
Binnen dit onderzoek is er ruimte om meerdere interventies te onderzoeken en de geleerde lessen te combineren. De volgende clusters van interventies zijn geselecteerd:
- Samenwerking met ketenpartners. Om inwoners met schulden eerder te bereiken zijn gemeenten samenwerkingen aangegaan met ketenpartners zoals rechtbanken, deurwaarders, zorgprofessionals (huisartsen, praktijkondersteuners, etc.) en schuldeisers. Het gaat om het warm verwijzen van een andere partij naar schuldhulpverlening.
- Ondersteuning door getrainde ervaringsvrijwilligers. Steeds meer gemeenten werken samen met vrijwilligers die zelf ook in de financiële problemen hebben gezeten. Ze begeleiden inwoners bij de start van het traject en helpen ze weer op weg.
- Ondersteuningsgesprekken. We kijken naar de formele ondersteuning die inwoners krijgen als ze zich hebben gemeld bij de gemeente. Het gaat dan om de ondersteuning voordat inwoners een schuldregeling in kunnen.
- Bereiken van jongeren. Het hebben van schulden op een jonge leeftijd zorgt ervoor dat jongeren eigenlijk een valse start in het leven krijgen. Schulden kunnen jongeren jarenlang achtervolgen. We zullen verschillende jongereninterventies onderzoeken.
Doel onderzoek
Het consortium wil door middel van dit onderzoek bijdragen aan de vermindering van schuldenproblematiek en in het bijzonder de impact die schulden hebben op het leven van de betrokkenen. Dit doen we als consortium door een bijdrage te leveren aan de expertise van interventies gericht op het eerder bereiken en ondersteunen van inwoners met betalingsachterstanden. Betere interventies gaan helpen om achterstanden eerder aan te pakken of niet verder te laten oplopen. Hiermee dragen we bij aan een van de grootste maatschappelijke vraagstukken van onze samenleving. Een van de unieke aspecten aan dit onderzoek is dat verschillende wetenschappelijke disciplines betrokken worden bij dit onderzoek. We werken vanuit verschillende wetenschappelijke stromingen aan een doel. In het consortium zitten o.a. sociologen, economen en sociaal – psychologen.
Producten
Zie hieronder een overzicht van verschenen publicaties en artikelen binnen dit programma.
Samenwerking tussen zorgverzekeraars en rechtbanken
- Onderzoeksrapport Samenwerking ketenpartners bij schuldhulpinterventies
- Theory of Change Samenwerking ketenpartners bij schuldhulpinterventies: rechtbanken
Samenwerking met huisartsenpraktijken
- Onderzoeksrapport Samenwerking rond financiële problemen bij patiënten in de huisartsenpraktijk
- Theory of Change Samenwerking ketenpartners bij schuldhulpinterventies: huisartsen
Vroegsignalering en de inzet van ervaringsdeskundigheid
- Onderzoeksrapport Wat werkt bij het eerder bereiken van mensen met schulden?
- Onderzoeksrapport Vroeg eropaf-aanpak binnen de gemeente Amsterdam – wat werkt?
- Handreiking Tips voor goed contact
- Theory of Change: Ervaringsvrijwilligers
- Artikel: De meerwaarde van het inzetten van ervaringskennis in de communicatie bij vroegsignalering
- Onderzoeksrapport literatuurstudie Verschil maken in de schuldhulpverlening: de meerwaarde van ervaringsdeskundigheid
- Onderzoeksrapport De kracht van ervaringsvrijwilligers
- Drie verkenningen voor het optimaliseren van de vroeg eropaf-aanpak in Amsterdam
Verkorte Sanering
- Theory of Change: Ondersteuningsgesprekken
- Onderzoeksrapport Begeleiding bij de aanvraag van een schuldregeling
Het bereiken van jongeren in verschillende interventies
- Onderzoeksrapport Werkzame elementen bij jongereninterventies: voorkomen van betalingsachterstanden
- Interview Save the Children over onderzoek naar jongereninterventies
- Geleerde lessen van de onderzoekers: tips voor het bereiken en begeleiden van jongeren
- Expert- en design thinking sessie wat werkt bij jongeren
Artikelen in vakmedia / op andere platforms
- Binnenlands Bestuur: ‘Inwoner onderschat eigen schulden‘
- Sociaal Bestek: ‘Signaleren van geldzorgen door de huisarts‘
- Huisarts&Wetenschap: ‘Aanpak van geldzorgen geeft gezondheidswinst‘
- Secondant: ‘Wie jongeren helpt om schuldenvrij te worden, gaat criminaliteit tegen‘
Dit onderzoek is gefinancierd door de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO) met betrokkenheid van het ministerie voor Sociale Zaken en Werkgelegenheid in het kader van de NWA ronde Schulden en Armoede.