De Commissie Sociaal Minimum heeft het advies uitgebracht om het bestaansminimum te verhogen. Wat betekent het ophogen van het bestaansminimum voor gemeenten qua ruimte in budget én energie om zich te focussen op praktische maatregelen? Welke stappen kunnen zij verder zetten richting een effectieve armoedeaanpak? Onderzoeker Marjolein Odekerken schrijft erover in Sociaal Bestek.
Op 30 juni 2023 heeft de Commissie Sociaal Minimum het eerste deel van het rapport ‘Een zeker bestaan. Naar een toekomstbestendig stelsel van het sociaal minimum’, overhandigd aan demissionair minister Carola Schouten. In dit rapport adviseert de commissie om het besteedbaar inkomen van huishoudens op het sociaal minimum te verhogen, met name waar het gaat om gezinnen met kinderen. Het gaat om een verhoging van de bijstand en het minimumloon en mogelijk ook de huurtoeslag, kinderbijslag of het kindgebonden budget. Verder adviseert de Commissie om in te blijven zetten op een verlaging van niet-gebruik van voorzieningen, zodat zo veel mogelijk inwoners ontvangen waar ze recht op hebben.
Onlangs publiceerde het Sociaal Planbureau in de concept-Macro Economische Verkenning 2024 van 17 augustus dat het aantal mensen in armoede stijgt zonder aanvullend beleid tot 5,7% van de bevolking en 7% van de kinderen in 2024. Als het ophogen van het bestaansminimum landelijk wordt doorgevoerd, houden gemeenten ruimte, budget én energie over om zich te focussen op het inzetten van praktische maatregelen. Zoals het bieden van outreachende hulp, het tegengaan van niet-gebruik van regelingen en het centraal stellen van persoonlijk contact. Vermoedelijk heeft het landelijk ophogen van het bestaansminimum ook neveneffecten, bijvoorbeeld op het terrein van criminaliteit.
Een langverwacht advies
De Commissie benadrukt dat het versterken van de financiële bestaanszekerheid van burgers ertoe bijdraagt dat inwoners een zekerder bestaan kunnen opbouwen, en veel individueel leed en maatschappelijke kosten kan voorkomen. Helemaal ‘nieuw’ is dit advies echter niet. Eerder werd al het ophogen van het bestaansminimum als noodzakelijk genoemd.
Zo concludeerde de Ombudsman in 2022 dat het sociaal minimum niet toereikend was. De Ombudsman adviseerde dat de Rijksoverheid de bestaanszekerheid van burgers moest garanderen. In 2021 deed de VNG – met medewerking vanuit de gemeentelijke netwerken G4, G40, M50, P10, Divosa en het NDSD – in de propositie ‘De winst van het sociaal domein’ ook een oproep om de bestaanszekerheid te herstellen. Hierin stond de aanbeveling: ‘Maak de inkomenspositie van minima feitelijk toereikend.’ Hiervoor zijn volgens de auteurs van de propositie meerdere instrumenten mogelijk: verhogen van het wettelijk minimumloon, verhogen van het sociaal minimum, heroverweging afschaffen van de dubbele algemene heffingskorting in de bijstand, en de herziening van het toeslagensysteem.