Het Verwey-Jonker Instituut is onderdeel van COSTAID, een Europees initiatief dat zich richt op het ondersteunen van docenten, instructeurs en trainers in het aanpakken van nepnieuws en desinformatie onder jongeren. Het afgelopen jaar heeft het COSTAID-team weer hard gewerkt aan hun doelen en project en het is daarom tijd voor een update over COSTAID: waar staan we?
In het afgelopen jaar hebben wij, het COSTAID-team, hard gewerkt om onze doelen te bereiken en de producten te voltooien die we voor ogen hadden. We hebben uitgebreide richtlijnen ontwikkeld om de concepten misinformatie en desinformatie en aangrenzende onderwerpen behapbaarder te maken, en we hebben een interactieve toolbox ontworpen om de mediawijsheid te versterken voor zowel trainers als studenten. We hebben ook aanzienlijke vooruitgang geboekt met de ontwikkeling van een interactieve e-platform en een mobiele app, zodat al deze informatie gemakkelijk toegankelijk is. Deze producten zijn nu afgerond en beschikbaar op de COSTAID-website—neem zeker een kijkje!
Gedurende het project hebben we regelmatig online vergaderd met alle partners, maar af en toe kwamen we ook persoonlijk bijeen om uitdagingen aan te pakken en plannen te maken voor de komende maanden. Onze meest recente bijeenkomst vond plaats in Brdo, Slovenië, waar we tijdens een tweedaagse werksessie het verleden, het heden en de toekomst van het project hebben doorgenomen en obstakels hebben besproken die we onderweg zijn tegengekomen.
Het valideren van de producten
De richtlijnen en toolbox bieden gedetailleerde uitleg over informatiestoornis — wat het is, hoe je het herkent en, het belangrijkst, hoe je het kunt bestrijden. Ons team heeft veel tijd en moeite gestoken in het verzamelen van deze informatie en het presenteren ervan in een duidelijke, boeiende vorm die voor iedereen toegankelijk is. Voordat deze producten echter werden afgerond, wilde het COSTAID-team ze eerst valideren.
Om de bruikbaarheid en helderheid van onze producten te waarborgen, heeft elk lid van het COSTAID-team samengewerkt met professionals uit onze doelgroep—voornamelijk beroepsopleiders—om ons materiaal te valideren en te verfijnen.
Hier zijn de verhalen van drie van onze partners:
1. International Management institute (Varna, Bulgarije)
Validatie in Bulgarije
De COSTAID-richtlijnen en toolbox zijn gedeeld met belanghebbenden en collega’s uit het beroepsonderwijs om de kwaliteit van de middelen te evalueren en te bespreken hoe deze kunnen worden geïntegreerd in de bestaande lesprogramma’s op middelbaar en hoger niveau. In maart en april 2024 hebben vijftien collega-docenten ons werk beoordeeld en overwogen hoe ze dit kunnen toepassen in hun onderwijs- en begeleidingspraktijk.
In dat kader vierden we op 24 april Wereldboekendag met twee gerichte workshops over mediawijsheid, waarbij we de COSTAID-toolbox gebruikten en experimenteerden met Module 1 “Bewustwording” en Module 3 “Conflictoplossing”. Met de unieke leerlingen uit de tiende en elfde klas van de Profielschool voor Toerisme en Ondernemerschap “Raiko Tsonchev” in Dobrich spraken we over de waarde van informatie in de moderne wereld en hoe deze ons beïnvloedt, over mediawijsheid en informatieverstoring. Tot slot onderzochten we de betrouwbaarheid van onze eigen ideeën. Gefinancierd door de Europese Unie. De hier geuite ideeën en meningen komen echter uitsluitend voor rekening van de auteur(s) en geven niet noodzakelijkerwijs die van de Europese Unie of het uropese Uitvoerende Agentschap onderwijs en cultuur (EACEA) weer. Noch de Europese Unie, noch het EACEA kan ervoor aansprakelijk worden gesteld.
De COSTAID-hulpmiddelen vormen een waardevolle toevoeging voor docenten in het voortgezet onderwijs in Bulgarije, met name bij het vak “Burgerschapskunde”. Dit vak maakt deel uit van het reguliere curriculum in Bulgarije. Daarnaast zijn ze een uitstekende basis voor kwalificatiecursussen en zelfstandig leren voor professionals op alle onderwijsniveaus in Bulgarije, gezien de nationale agenda van het Ministerie van Onderwijs om tegen eind 2024 meer dan 18.000 leraren en trainers op te leiden in het gebruik van innovatieve digitale tools en het verbeteren van hun media-vaardigheden. De COSTAID-hulpmiddelen vullen perfect de informatiematerialen en bronnen aan over mediawijsheid die beschikbaar zijn op het Digital Backpack-platform van het Ministerie van Onderwijs.
2. Verwey-Jonker Instituut (Utrecht, Nederland)
Validatie in Nederland
De COSTAID-richtlijnen en toolbox zijn gedeeld met de MBO-Raad, docenten in het middelbaar beroepsonderwijs, enkele docenten in het voorgezet beroepsonderwijs en docenten in het hoger onderwijs op het gebied van media en journalistiek, evenals met Kennisnet – Laat ict werken voor het onderwijs.
Over het algemeen geven docenten in het beroepsonderwijs aan dat de materialen zeer informatief en nuttig voor henzelf zijn, hoewel ze mogelijk iets te theoretisch zijn voor hun studenten. Enkele docenten adviseerden om meer innovatieve voorbeelden toe te voegen die beter aansluiten bij het gebruik in hun klaslokalen. De activerende activiteiten zijn nuttig voor de leerlingen in de klas, al blijken sommige activiteiten al enigszins verouderd te zijn. De ontwikkelingen rond kunstmatige intelligentie gaan zeer snel, waardoor zelfs docenten moeite hebben om hun studenten bij te houden.
“Ik zou het aan mijn collega’s aanbevelen omdat het meer diepgaande informatie geeft over de onderwerpen die we in de klas bespreken. Het kan onze lessen voorzien van relevantere en recentere inzichten om onze studenten te onderwijzen.”
– Docent Mediacollege Amsterdam Gefinancierd door de Europese Unie. De hier geuite ideeën en meningen komen echter uitsluitend voor rekening van de auteur(s) en geven niet noodzakelijkerwijs die van de Europese Unie of het uropese Uitvoerende Agentschap onderwijs en cultuur (EACEA) weer. Noch de Europese Unie, noch het EACEA kan ervoor aansprakelijk worden gesteld.
3. Institute for Media Studies (Leuven, België)
Validatie in België
De COSTAID-richtlijnen en toolbox zijn gedeeld met docenten en eerstelijnswerkers in België. Ondanks de beknoptheid van onze vragenlijst, leverden de open antwoorden de meest waardevolle inzichten op. Hier is een samenvatting van de feedback van onze doelgroep:
De respondenten benadrukten verschillende sterke punten van het materiaal, zoals het gebruik van vetgedrukte sleuteltermen, de uitgebreide informatie over informatiestoornis en het duidelijke onderscheid tussen nepnieuws en betrouwbare nieuwsbronnen. Daarnaast waardeerden ze de begeleiding bij het leren herkennen van nepnieuws door studenten, de aandacht voor culturele en educatieve contexten, de duidelijke en logische opbouw, de goed onderbouwde en interactieve inhoud, de mogelijkheden voor differentiatie en de brede doelgroep waarop het materiaal is gericht.
Op de vraag of ze deze materialen in de toekomst zouden gebruiken, waren de reacties gemengd. Een kritiekpunt was dat de richtlijnen meer theoretisch dan praktisch waren, waarbij belangrijke tips en specifieke cases soms in de tekst verloren gingen. Een andere respondent vond het materiaal nuttig als achtergrondinformatie, maar te vaag voor direct gebruik in de klas. Een positieve respondent gaf aan de richtlijnen als achtergrondinformatie te gebruiken in plaats van als didactisch materiaal, vanwege het theoretische karakter en de behoefte aan meer op maat gemaakte voorbeelden voor beroepsonderwijs. Een andere respondent merkte op dat het materiaal relevant was voor de leefwereld van hun studenten, waarbij vaak werd verwezen naar discussies onder studenten over blootstelling online en de toegankelijkheid van platforms zoals Telegram, die zulke blootstellingen mogelijk maken.
Resultaten van deze validatie
We hebben de feedback van professionals, verzameld tijdens de validatiefase, gebruikt om de inhoud van de richtlijnen en toolbox verder te verfijnen en af te ronden. De bijgewerkte versies zijn nu beschikbaar op de COSTAID website.
Wat komt nu?
Het COSTAID-project is nu de laatste fase ingegaan: verspreiding door middel van multiplier-evenementen. Onze partners in elk land organiseren activiteiten om de resultaten van het project te delen en te laten zien hoe de middelen gebruikt kunnen worden. Interesse om deel te nemen aan een van deze evenementen? Bezoek de website van onze partnerorganisatie in jouw land om activiteiten te vinden waaraan je kunt deelnemen!
