We worden steeds ouder. Het gevolg daarvan is dat steeds meer mensen een aanspraak doen op de Wet Maatschappelijke Ondersteuning (Wmo). Deze wet werd in 2007 ingevoerd, bij de decentralisatie in 2015 aangepast en de uitvoering ervan ligt bij gemeenten. Maar gemeenten zijn niet opgewassen tegen stijgende zorgvraag en daarbij behorende kosten. Daarom verzocht de Vereniging Nederlandse Gemeenten (VNG) een expertiseteam om te kijken hoe de Wmo toekomstbestendig kan worden.
Het advies ‘Het verschil durven maken’ werd deze week door het expertiseteam onder voorzitterschap van Onno de Zwart – algemeen directeur van het Verwey-Jonker Instituut – aan de VNG gepresenteerd. Belangrijkste conclusie is dat er nú aanpassingen aan de Wmo2015 nodig zijn omdat deze wet in de huidige vorm niet toekomstbestendig is. Onno de Zwart: ‘Gemeenten merken de laatste jaren dat ze geconfronteerd worden met tekorten in het sociaal domein, zowel op het terrein van de jeugdwet als de Wmo2015.’
Gesprek
Het expertiseteam concludeert ook dat dat veel oplossingen voor vraagstukken omtrent het ouder worden buiten de Wmo2015 liggen, op andere beleidsterreinen. Dat vraagt een integrale visie en beleid op het ouder worden van Rijk, gemeenten en maatschappelijke partners. Het Expertiseteam wijst op de noodzaak om lokaal én landelijk actief het gesprek te voeren over het ouder worden, de versterking van het normale leven, en wat van mensen zelf (en van elkaar) mag worden verwacht en wat van de overheid.
Onno de Zwart: ‘Hoe kunnen mensen zich op hun oude dag voorbereiden, welke ondersteuning verwachten we van de overheid en wat mag en kun je van mensen zelf verwachten? Zeker is dat niet alles van de Wmo2015 verwacht kan worden, er is een bredere en samenhangender visie op ouder worden nodig.’
Krapte
We worden niet alleen ouder, maar als gevolg van de demografische ontwikkelingen zal de krapte op de arbeidsmarkt toenemen, ook in de zorg en in het sociaal domein. Ook zal het aantal mantelzorgers in de komende jaren afnemen. Dus terwijl de zorgvraag stijgt, zijn er steeds minder mensen die deze ondersteuning kunnen bieden. Het expertiseteam stelt daar tegenover dat er blijvend moet worden geïnvesteerd in een sterke lokale sociale basisstructuur die de zorgzame samenleving ondersteunt.
Verder zijn er ‘zachtere’ schotten nodig tussen de zorgwetten om samenwerking lokaal en in de regio beter mogelijk te maken. Het bestuur van de VNG neemt deze aanbevelingen over, evenals het advies om weer een vorm van inkomensafhankelijke eigen bijdrage Wmo2015 in te voeren.
SCP rapport
Het expertiseteam schreef het advies over de toekomst van de Wmo2015 voordat het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) kwam met het rapport ‘Sociaal domein op koers?’ kwam over vijf jaar decentralisaties. Onno de Zwart: ‘Toch zijn er duidelijke overeenkomsten. Het expertiseteam pleit voor een maatschappelijke dialoog, het SCP rapport beveelt een herbezinning op de beleidsideologie aan en pleit voor realisme in de verwachting over redzaamheid en de zorgzame samenleving.’
Onno de Zwart kijkt met een goed gevoel terug op het voorzitterschap van dit expertteam: ‘Ik vond het een eer om dit team – dat bestond uit lokale bestuurders, mensen verbonden aan ouderenorganisaties en mensen die meedachten vanuit het perspectief van zorgaanbieders en – verzekeraars. Een betrokken groep waarbij ieder vanuit een eigen vertrekpunt keek naar wat van belang is voor de toekomst van de Wmo2015. Het waren soms uitdagende gesprekken om voor te zitten, maar ik denk dat het eindresultaat een advies is dat er mag zijn.’