In het maatschappelijke debat over asielbeleid wordt vaak verondersteld dat gunstige regels en opvangvoorzieningen ervoor zorgen dat meer asielzoekers naar Nederland komen. Uit nieuw onderzoek van het Verwey-Jonker Instituut in opdracht van het WODC blijkt echter dat veiligheid en sociale netwerken veel grotere factoren zijn in de keuze om het land van herkomst te verlaten en in een bepaald land bescherming te zoeken.
Oorlog, geweld, politieke onveiligheid, natuurrampen en onvoldoende hoop op een beter leven zijn de belangrijkste redenen dat mensen hun land verlaten. Ook de veiligheid in de landen waar ze doorheen reizen of waar ze in de regio worden opgevangen, speelt een grote rol. De onmenselijke omstandigheden in opvangkampen, een gebrekkig toekomstperspectief of discriminatie, maken dat asielzoekers willen doorreizen.
Keuzevrijheid voor land beperkt
De vraag waar iemand naar toe kan, is belangrijker dan de vraag waar iemand naar toe wil. Asielzoekers kunnen slechts in beperkte mate een keuze maken voor een land waar zij asiel aanvragen. Netwerk, infrastructuur en financiële middelen spelen daarbij een rol. Het land van bestemming kan daardoor ook veranderen tijdens het migratieproces, afhankelijk van de (on)mogelijkheden die migranten onderweg tegenkomen. Het land waar iemand terecht komt kan daarnaast ook bepaald worden door toeval. Een vluchteling kan bijvoorbeeld maar net staande worden gehouden zonder verblijfspapieren in een bepaald land, of juist hulp aangeboden krijgen om naar een ander land te reizen.
Sociaal netwerk grootste reden
Door wet- en regelgeving kunnen de meeste asielmigranten niet direct per vliegtuig of boot in Nederland aankomen en bereiken ze Europa via Griekenland en Italië. De aanwezigheid van familie en/of vrienden is vervolgens de belangrijkste reden om vanuit een ander EU-land door te willen reizen naar Nederland. Daarnaast wordt de aantrekkelijkheid van Nederland bepaald door de algemene veiligheidssituatie, de welvaart en de economische situatie. Deze aspecten staan los van het asielbeleid. Wel kunnen bepaalde onderdelen van het asielbeleid enige invloed hebben op doormigratie, zoals criteria voor het toekennen van asiel of regels voor familiehereniging. Maar deze aspecten spelen pas een rol als asielzoekers al in de EU zijn. Bovendien zijn de verschillen in asielbeleid tussen EU-landen op dit vlak relatief klein en is het beleid minder bepalend dan de veiligheid en sociale netwerken. Er is in de literatuur dan ook geen bewijs dat het Nederlandse asielbeleid een ‘aanzuigende werking’ heeft op grote groepen asielzoekers.
Lees meer in het nieuwe rapport ‘Invloed asielbeleid op migratie naar Nederland’.