Armoede is niet alleen een financieel probleem, maar hangt samen met problemen op andere leefgebieden. Daarom pakt de gemeente Katwijk armoede integraal en preventief aan. Het Verwey-Jonker Instituut onderzocht deze aanpak, sámen met inwoners, ervaringsdeskundigen en stakeholders.
Het effectief aanpakken van de armoedeproblematiek is complex. In de praktijk zijn er veel verschillende interventies en regelingen, die verschillende doelen hebben. Waar de ene regeling vooral gericht is op preventie, is de andere regeling weer meer gericht op het bieden van perspectief. In het onderzoek is ter inspiratie gekeken naar elf verschillende regelingen/voorzieningen en naar integrale en preventieve aanpakken in drie casusgemeenten.
Dialoogbijeenkomsten
Een belangrijk onderdeel van dit onderzoek waren dialoogbijeenkomsten waarin de huidige armoede aanpak, knelpunten daarin, en ambities voor de toekomst besproken werden. Bij deze bijeenkomsten waren naast de gemeente Katwijk inwoners, en diverse stakeholders zoals diaconieën, schuldeisers, scholen, maatschappelijke organisaties, woningbouwverenigingen en de GGD aanwezig. Daarnaast hebben we inwoners en ervaringsdeskundigen telefonisch gesproken. ‘De digitale dialoogbijeenkomsten die we hielden, waren erg inspirerend. Ervaringsdeskundigen vertelden hier hun verhaal, en deelnemers konden met elkaar in gesprek’, aldus Projectleider Marjolein Odekerken.
Inwoners en stakeholders zien uiteenlopende signalen van inwoners die in armoede leven. De groep inwoners die in armoede leeft, is divers en door Covid-19 worden nieuwe groepen kwetsbaar. Armoede heeft veel impact op het leven van de inwoners. Het ligt niet in de Katwijkse aard om hulp te vragen: men lost problemen graag zelf op, waardoor de (armoede)problematiek escaleert.
Het is belangrijk om stakeholders zoals bijvoorbeeld diaconieën, schuldeisers, scholen, welzijnswerk en de GGD in een vroeg stadium te betrekken bij het vormgeven van de armoedeaanpak, net als inwoners en ervaringsdeskundigen. Hierdoor kunnen ze met elkaar werken aan het versterken van de armoedeaanpak en creëer je ook meteen draagvlak voor de uitvoering. – Projectleider Marjolein Odekerken
Verbeterpunten
De huidige armoedeaanpak ziet er op het eerste gezicht veelbelovend uit. Veel stakeholders zijn al betrokken bij de armoedeaanpak en werken samen. Ook is in Katwijk een ruim aanbod aan voorzieningen en regelingen voor een diverse groep inwoners die in armoede leeft. Tegelijkertijd is er nog een aantal verbeterpunten. Stakeholders als diaconieën, schuldeisers, scholen, welzijnswerk en de GGD geven aan nog geen (goed) beeld van het huidige armoedebeleid te hebben. Volgens hen bestaat het beleid nog teveel uit losse eindjes, en de uitvoering is nog gefragmenteerd. Ze hebben bijvoorbeeld nog geen goed beeld van de ondersteuning en hulp in Katwijk, er wordt nog te weinig gesignaleerd en doorverwezen en de regie op de uitvoering wordt gemist.
Aanbevelingen
Op basis van het onderzoek doen we een aantal aanbevelingen voor de gemeente Katwijk, die ook bruikbaar zijn voor andere gemeenten.
We raden aan om scherp te blijven op wat de gemeente zelf in huis heeft, alvorens aan te sluiten bij ‘nieuwe’ regelingen. Marjolein Odekerken vertelt: ‘Je ziet dat gemeenten steeds vaker aansluiten bij allerlei regelingen zoals het Jongeren Perspectief Fonds, Stichting Vaste Lasten of een SUN Noodhulpbureau. Wij hebben een inventarisatie gemaakt van elf regelingen/voorzieningen. Hierin hebben we gekeken naar de succesfactoren, knelpunten en meerwaarde voor de gemeente Katwijk. Dit overzicht kan ook behulpzaam zijn voor andere gemeenten. Vaak is het niet duidelijk wat de regelingen nu precies inhouden en in hoeverre ze van elkaar verschillen.’
Visie document
Ook is het ons advies om een visie en ambitie document op te stellen, en deze ook uit te voeren. In dit document komen de belangrijkste kaders en pijlers van de armoedeaanpak te staan, met als basis de opgehaalde ambities en wensen en bijbehorende acties. De gemeente neemt een duidelijke regierol en draagt een heldere en gezamenlijke visie uit.
Sociale kaart of platform
Daarnaast is het nuttig om een sociale kaart en/of platform te ontwikkelen. Een sociale kaart kan bijvoorbeeld in één oogopslag een overzicht bieden van de organisaties, taken en verantwoordelijkheden zodat stakeholders elkaar gemakkelijker kunnen vinden. Hier kunnen ook ‘nieuwe’ stakeholders meteen bij betrokken worden. Via een platform kan ingezet worden op het daadwerkelijk samenwerken én actie ondernemen. We bevelen tenslotte aan om te werken aan het voorkomen van schulden, door de focus te leggen op preventie en vroegsignalering. In het rapport geven we tips voor hoe de gemeente dit kan aanpakken.