Huurders met een niet-Nederlandse naam hebben structureel minder kans op een huurwoning dan huurders met een Nederlandse naam. Dat bleek al uit recent onderzoek. Op verzoek van de gemeente Utrecht ontwikkelde het Verwey-Jonker Instituut een aanpak om op de woningmarkt gelijke kansen te bieden.
Onderzoek met mystery calls laat verder zien dat verhuurmakelaars bereid zijn om te voldoen aan discriminerende verzoeken van verhuurders. De manier waarop de particuliere huurwoningmarkt op dit moment georganiseerd is, biedt ruimte voor verschillende vormen van discriminatie en lijkt deze op sommige punten zelfs te stimuleren.
De krapte op de woningmarkt maakt dat er een disbalans is in de machtspositie tussen (kandidaat-)huurders en verhuurders. Mensen die op zoek zijn naar een woning zullen niet snel geneigd zijn misstanden aan te kaarten. De lage meldingsbereidheid maakt het probleem onzichtbaar en leidt ertoe dat (vermoedens van) discriminatie niet worden opgevolgd en bestraft.
Maatwerk
In de manier waarop het wervings- en selectieproces bij verhuur wordt vormgegeven, is sprake van grote variëteit en weinig transparantie. Belangrijker nog is dat in elke stap van het verhuurproces ruimte is gelaten voor ‘maatwerk’ of voor nadere afweging van de verstrekte informatie. Dit laat ruimte voor overwegingen op subjectieve gronden waardoor de kans bestaat dat beelden of vooroordelen over groepen een rol gaan spelen (en daarmee dus discriminatie).
Risico mijden
Met het oog op het bestrijden en voorkomen van oneigenlijk gebruik van een woning, zoals witwassen, is beleid ingezet dat dit zoveel mogelijk moet voorkomen. Verhuurders hebben de plicht om de bedoelingen en identiteit van de kandidaat-huurder voorafgaand aan de huur te controleren (inspectieplicht). Als verhuurders niet kunnen aantonen dat zij aan hun inspectieplicht hebben voldaan en niet op de hoogte konden zijn van de overtreding, kunnen zij verantwoordelijk worden gesteld voor schade, worden mogelijk sancties opgelegd door de gemeente of kan er zelfs sprake zijn van stafrechtelijke vervolging.
Uit angst voor sancties en schade kunnen verhuurders elk risico zoveel mogelijk willen mijden. Het inschatten van het risico dat een huurder vormt gebeurt echter op basis van de beperkte informatie die een verhuurder of makelaar in handen heeft. Groepsbeelden kunnen dan aanvullend een rol gaan spelen om de inschatting verder in te kleuren. Wanneer er verschillende beelden bestaan over de betrouwbaarheid van bepaalde groepen of profielen kan dat tot risicomijdende discriminatie leiden.