Na een decennium waarin politiek en beleid weinig betrokkenheid toonden bij de opstapeling van problemen in kwetsbare stedelijke gebieden, lijkt de tijd rijp voor een nieuw wijkenbeleid. Het uitgangspunt hierbij? Niet de plek, maar de mens staat centraal. In het rapport ‘Perspectief bieden’ brengt het Verwey-Jonker Instituut de bouwstenen van dit nieuwe beleid samen.
Eind 2019 kondigde de minister van BZK het programma Leefbaarheid en Veiligheid aan, bedoeld om te verkennen wat nodig is om leefbaarheid in kwetsbare gebieden te verbeteren. Want in veel wijken gaat het niet goed: kansenongelijkheid groeit, leefbaarheid staat onder druk, burgers zijn het vertrouwen in de overheid verloren en al op jonge leeftijd lonkt de verleiding van (drugs)criminaliteit. Bovendien komen er allerlei nieuwe opgaven af op deze wijken, zoals verduurzaming (aardgasvrij en klimaatadaptatief) en de aanpak de wooncrisis.
Actueel wijkenbeleid
De afgelopen twee jaar zijn diverse studies uitgevoerd naar ‘wat werkt’ in de wijkaanpak. Er kan veel geleerd worden van het eerdere wijkenbeleid, zo werd duidelijk, maar de huidige tijd vraagt vooral om andere oplossingen en werkwijzen. Logisch, aangezien wijkenbeleid steeds opnieuw moet worden uitgevonden vanuit de actuele urgentie, de beschikbare kennis, en de huidige mogelijkheden.
Integraal werken betekent dat partijen hun eigen taak zo goed mogelijk uitvoeren, verder kijken dan de eigen sectorale doelstellingen, respect tonen voor elkaars positie en elkaar verder helpen – uit ‘Perspectief bieden’
Om in afglijdende wijken het tij te keren, is beleid nodig dat verder gaat dan incidentele en sectorale inspanningen van het Rijk, gemeenten, woningcorporaties en andere organisaties. Dit vereist een langjarige en integrale gebiedsgerichte inzet van Rijk, gemeenten en maatschappelijke organisaties. In het nieuwe beleid staat, meer dan voorheen, de toekomst van bewoners voorop. Want een structurele verbetering van de leefbaarheid en veiligheid van kwetsbare wijken start met het bieden van toekomstperspectief aan bewoners. Het investeren in de kansen van bewoners – met als doel dat meer bewoners in betere gezondheid leven, deelnemen aan de samenleving, een opleiding afronden en hun weg vinden op de arbeidsmarkt – moet zorgen voor een prettiger leefklimaat in deze wijken, voor meer sociale cohesie en meer vertrouwen in de overheid, in elkaar en in de toekomst en voor een minder vruchtbare voedingsbodem voor criminaliteit en ondermijning.
Om bewoners perspectief te bieden is enerzijds ‘sociale herovering’ nodig: een strenge handhaving op crimineel en ongewenst gedrag. Daarnaast moeten scholing en participatie op de arbeidsmarkt gestimuleerd worden (‘sociale stijging’) en moet er meer aandacht komen voor ondersteuning van kwetsbare burgers en het stimuleren van betrokkenheid en eigen initiatief (‘sociale basis’). Fysieke investeringen, om de kwaliteit van de woningvoorraad op peil houden te houden en om een aantrekkelijke publieke ruimte en goede voorzieningen te realiseren die bijdragen aan ontmoeting en emancipatie, zijn daarbij onmisbaar.
In het rapport beschrijven we zes uitgangspunten en tien succesfactoren (zie figuren onderaan) voor een effectieve gebiedsgerichte aanpak waarmee deze verbeteringen bereikt moeten worden. Ook schetsten we op hoofdlijnen hoe gemeenten, samen met lokale partners, hiermee aan de slag kunnen.
Integraal en duurzaam
Dat niet de plek, maar de mens centraal staat, betekent dat de derde generatie van wijkverbetering integraler en duurzamer van opzet is dan voorheen. Want om in deze gebieden het tij te keren moeten Rijk, gemeenten, woningcorporaties en maatschappelijke organisaties hun inzet toespitsen op de problemen die samenkomen in de dagelijkse leefwereld van bewoners. Niet vrijblijvend, maar vasthoudend. Zodat alle inspanningen – sociaal en fysiek, preventief en repressief, op korte maar vooral op lange termijn – bijdragen aan het vergroten van de maatschappelijke kansen van bewoners. Op basis van actuele kennis uit wetenschap en beleid stippelt het rapport ‘Perspectief bieden’ stippelt hiervoor een route uit.
Tien succesfactoren voor een effectieve gebiedsaanpak
Zes uitgangspunten voor een effectieve gebiedsaanpak