Discriminatie bij het vinden van een huurwoning blijft een punt van zorg, ook in Utrecht. Sinds de motie ‘Aanpak discriminatie op de woningmarkt’ in 2018 werd aangenomen, zet de gemeente Utrecht zich in om discriminatie op de woningmarkt te onderzoeken en aan te pakken. De gemeentelijke monitor discriminatie bij woningmarktverhuur is in 2024 voor de tweede keer uitgevoerd door het Verwey-Jonker Instituut in opdracht van de gemeente Utrecht.
In de periode mei tot en met september 2024 hebben we correspondentietesten en mystery calls uitgevoerd om te onderzoeken of er sprake is van discriminatie op de Utrechtse woningmarkt. Bij de correspondentietesten onderzochten we of mensen met een Marokkaans klinkende naam en homoseksuele (mannen)stellen, ten opzichte van personen met een Nederlands klinkende naam en heteroseksuele stellen, dezelfde kans hebben om uitgenodigd te worden voor een bezichtiging van een huurwoning. Bij de mystery calls onderzochten we in hoeverre verhuurbemiddelaars bereid zijn mee te werken aan discriminerende verzoeken van verhuurders.
Hoewel er geen systematische discriminatie werd aangetoond bij de correspondentietesten, konden we geen harde conclusies trekken door een beperkt aantal beschikbare huurwoningen die gebruikt konden worden voor de testen. Op basis van de 107 uitgevoerde tests waren de verschillen in uitnodigingskans tussen de onderzochte groepen niet significant.
Uit de 35 uitgevoerde mystery calls bleek dat iets minder dan de helft van de bemiddelaars bereid was om in te gaan op discriminerende verzoeken. Slechts een enkeling weigerde het discriminerende verzoek expliciet, terwijl een groot deel indirecte discriminatie mogelijk maakt door de uiteindelijke selectie aan verhuurders over te laten. Daarnaast blijken sommige bemiddelaars wettelijke regels, zoals de AVG, te omzeilen door uitgebreide criteria te gebruiken die groepen kunnen uitsluiten.
Uit het onderzoek blijkt dat harde conclusies over ongelijke kansen in het verhuurproces niet mogelijk zijn door het beperkte aantal correspondentietesten. Wel tonen mystery calls aan dat indirecte discriminatie nog voorkomt, ondanks wettelijke kaders. Sommige bemiddelaars zijn bereid om verhuurders te helpen om discriminatie te omzeilen. Daarnaast overtreden bemiddelaars soms de AVG door onterecht documenten op te vragen. Tegelijkertijd is er een groeiend bewustzijn onder bemiddelaars over discriminatie en regelgeving, maar actie is nodig om indirecte discriminatie verder tegen te gaan.