Om maatschappelijke onrust en stabiliteit in de samenleving te beschrijven en te duiden, worden termen gehanteerd die onderling deels overlappen, maar ook van elkaar verschillen. Zulke termen worden ook vaak door elkaar heen gebruikt. Bij gemeenten en departementen is behoefte aan betere definities van fenomenen rond maatschappelijke onrust en stabiliteit. Het Verwey-Jonker Instituut bracht definities in kaart aan de hand van een literatuurstudie.
In het rapport beschrijven we de definities van de fenomenen zoals we die in de wetenschappelijke literatuur en in beleidsdocumenten zijn tegengekomen. Daarnaast lichten we kansen en risico’s toe van deze fenomenen en beschrijven we indicatoren om trends meetbaar te kunnen maken. Het gaat om de volgende fenomenen:
- Maatschappelijke onrust en sociale stabiliteit
- Maatschappelijk onbehagen en – ongenoegen
- Polarisatie
- Institutioneel – en politiek vertrouwen/wantrouwen
- Sociale cohesie
- Radicalisering en extremisme
- Weerbaarheid en veerkracht
- Problematisch gedrag en ondermijning democratische rechtsorde
Deze literatuurstudie is onderdeel van een onderzoek dat we samen uitvoerden met DSP-groep (een bureau voor beleidsonderzoek, beleidsadvies en management), en Stichting Dutch Institute for Safe and Secure Spaces (DISSS), in opdracht van het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties. Het onderzoek dient als voorverkenning voor een gezamenlijk begrippenkader voor de Rijkspartners.
Interviews
DSP-groep heeft het gebruik van de begrippen uit onze literatuurstudie in de praktijk in beeld gebracht. Er zijn 21 interviews gehouden met experts, bestuurders en beleidsmedewerkers van rijksoverheid en gemeenten. De meeste geïnterviewden zijn van mening dat onrust, onbehagen en polarisatie ook kunnen bijdragen aan positieve veranderingen. Dat laat volgens hen onverlet dat er ingegrepen moet worden als er sprake is van geweld, haat gezaaid wordt en de democratische rechtsorde in gevaar komt.
Publicatie: Perspectieven op Maatschappelijke Onrust Interviews met experts
Digitale maatschappelijke onrust
De studie van DISSS tenslotte beveelt aan dat beleidsmakers en onderzoekers, en de samenleving als geheel, toewerken naar ethisch en juridisch aanvaardbare instrumenten voor het detecteren, analyseren, voorspellen en waar nodig interveniëren met betrekking tot maatschappelijke onrust die mede het gevolg van ontwikkelen in het digitale discours.
Publicatie: Maatschappelijke onrust en de wisselwerking tussen het fysieke en digitale discours