Op verzoek van het Ministerie van BZK voerde de Kenniswerkplaats Veiligheid en Veerkracht in 2018 een onderzoek uit naar het vóórkomen en het tegengaan van ondermijnende processen of gedragingen, die niet direct te maken hebben met strafbaar gedrag, maar wel problematisch zijn voor de sociaal-maatschappelijk orde binnen de lokale overheid. Voor dit onderzoek zijn vijf gemeenten geselecteerd.
In vier gemeenten onderzochten we een specifieke vorm van problematisch gedrag met ondermijnende effecten op lokaal niveau, waaronder intimidatie, bedreiging en omkoping van de lokale overheid, eigengereid gedrag in landelijk gebieden, jeugdige straatcultuur en een religieus geïsoleerde gemeenschap.
Naast deze gemeenten zijn er ook gemeenten die onvoldoende zicht hebben op ondermijnende processen die in hun gemeente plaatsvinden. Om deze reden stond in één gemeente de ontwikkeling van een meetinstrument – de peilstok ondermijning democratie – centraal. Dit meetinstrument geeft inzicht in de mate waarop antidemocratisch gedrag op lokaal niveau zich voordoet en wat op den duur in andere gemeenten ingezet kan worden.